Idag fortsetter intervjuet med Unge Venstre-leder Sveinung Rotevatn. Blant temaene er Civitas rolle, kulturpolitikk, pressestøtte, og mulighetene for en mer liberal narkotikapolitikk.
Idag publiserer Liberaleren del 2 av intervjuet med Unge Venstres leder Sveinung Rotevatn. Teamet er fortsatt liberalisme,og en del konkret innvendinger Liberalerens redaksjon mottar hver gang det skrives noe pent om Venstre eller Unge Venstre hos Liberaleren.
– I narkopolitikken, der har Venstre valgt Portugalmodellen. Liberalister har jo gjerne to ulike syn på narkotika. Det ene er en pragmatisk; om at dagens politikk er feilslått og man må finne noe som fungerer bedre. Den andre er mer rettighetsorientert individualistisk, om at hva man putter i egen kropp har ikke noen andre noe med. Der er ikke dere?
Jo, eg vil seie at vi er det. Avkriminalisering er det prinsipielle. Då seier ein at eg kan ikkje straffe deg for kva du gjer med din kropp. Og det er Venstre for. Legal omsetnad av stoff er eit meir pragmatisk spørsmål. Unge Venstre meiner at legaliseringstilnærminga er den mest fornuftige. Då får ein tatt den svarte marknaden. Men eg meiner ein må sjå på kva som gjer minst skade for samfunnet og for einskildmennesket. Då har Unge Venstre landa på at ein må regulere marknaden. Men uansett kor mykje folk vil skade seg sjølv, vil eg ikkje meine at det er riktig å straffe dei for det.
– Hvor optimistisk er du på å få gjennomslag på nasjonalt plan?
Det er eg ganske optimistisk på. Vi har tida på vår side. Dette var det Straffelovkommisjonen foreslo for 10 år sida. Og det er i denne retninga verda går. Både Portugal, FN og Stoltenbergutvalet i Noreg peikar i denne retninga. Vi burar ikkje inne narkomane i same grad som før.
– Men man jager fortsatt narkomane rundt?
Ja, men mindre enn før. Så det har gått i riktig retning. Det går berre så ulidelig sakte. Det er det som er problemet. Sjølv Knut Storberget sa då han hadde vore i Portugal at ein skal finne ein måte å ikkje straffe rusavhengige på. Utan å avkriminalisere, la han til. For å slå fast at det skal ein ikkje gjere. Sjølv om det nok er det han eigentleg meiner. Slik tolkar eg alt anna han seier.
Både i Ap og SV er det betydelig gehør for dette. I Venstre er det stort sett einstemmig oppslutnad om denne lina no. Fleire i FrP meiner og dette. Men KrF er ikkje der. Og ikkje Høgre. Den største utfordringa er å få Høgre til å snu. Dei vil vere den viktigaste spelaren i ei ny borgarleg regjering, og der er det forferdeleg lite rørsle. Det er litt for mykje batong-Høgre fortsatt. Trua på politistaten som skal slå ned på all umoral her i landet, det vere seg tiggarar eller narkomane. Det er ein av mange grunnar til at eg ikkje kunne ha vore med i Høgre.
Mye pepper hvis Liberaleren skriver pent om Venstrefolk
Når Liberaleren skriver pent om Venstre-folk får vi mye pepper, i kommentarfeltet under artiklene våre og ved direkte henvendelser til redaksjonen. De som kaller seg liberalister har gjerne fire hovedgrunner til å mene at Venstre ikke er et liberalistisk parti. La oss begynne med skatt. Det er en unison enighet blant liberalister om at naboen ikke har rett til å bruke mine skattepenger til å finansiere sitt liv. Hvis man skal begrense statens makt er jo skattetyper og ikke minst skattenivå et veldig sentralt tema. Det er jo når folk får beholde mer av egen inntekt at man kan foreta sine egne valg. Så derfor spør jeg Rotevatn det mange av våre lesere lurer på:
– Hvordan kan man kalle seg liberalist hvis man ikke vil gjøre noe med skattenivået?
Eg er einig i at skatt er viktig, og at skattelette er eit mål i seg sjølv. Men samtidig må ein sjå på det samfunnet ein lever i, og kva for oppgåver som skal løysast. Viss ein var i eit minimalstatssamfunn der det var ekstremt låge skattar, og ein fikk eit parti som foreslo å heve nivået noko slik at ein kunne gi barn i fattige familiar utdanning, så vil ikkje eg seie at dei ikkje kan kalle seg liberalistar. Det er mogleg å gå inn for auka skatt og fortsatt vere liberalist. Spørsmålet er jo ikkje berre kor mykje pengar ein tar inn, men kva ein brukar dei på. Om ein nattvektarstat hadde eit forsvar som ikke fungerte, måtte ein jo kunne ta til orde for å ta inn meir skattepengar for å fornye jagarflyflåten, til dømes. Ein ville fortsatt vere liberalist.
– Når du snakker om måten man løser oppgaver på, det er jo også et spørsmål om hvilke oppgaver staten skal ha ansvar for?
Klart det. Tilnærminga til skatt og til skattenivået må jo vere at skattenivået skal vere så lågt som mogleg, og så høgt som nødvendig. Og at skattane blir krevd inn på ein måte som skader økonomien minst mogleg. Det er eit viktig hensyn. Eg er til dømes ikkje for flat skatt. Folk i låginntektsgrupper er meir sensitive for skatteauke enn folk som tener meir. Så det påvirkar dei med låg inntekt å auke skattenivået.
– Så da ville det ikke være noen prioritert oppgave for deg å fjerne formuesskatten?
Jo, av to årsaker, fordi ein skattlegg folk som ikkje har betalingsevne, og fordi den er så negativ for næringslivet. Det er ein særskatt på norsk eigarskap, og det er ikkje bra på nokon som helst måte. Derfor bør den fjernast. Men eg synest likevel det ville vere viktigare å senke inntektsskatten.
Pengane må og brukast på det som er legitime formål. Liberalarar går og i ei felle, når det gjeld å ta inn skatt på ein rettferdig og effektiv måte. Ein har hengt seg opp i at inntektsskatt er greit, mens alle andre typar skatt er ein uting. Arveavgift er eit godt døme. Få liberalarar er for arveavgift, men eg er for – om ein først skal ha skatt. Det er ein meir rettferdig måte å ta inn skatt på, enn inntektsskatt. For skatt på inntekt er å ta pengar eg har jobba for, mens arveavgift er skatt på pengar eg ikkje har jobba for.
– For å senke skattenivået, burde ikke liberalister peke på oppgaver staten ikke trenger å gjøre, og si at dette og dette vil vi fjerne?
Jo, vi bør det. Ein bør gjere begge delar. Og summen i Noreg i dag, bør bli at staten gjer mindre enn i dag. Venstre bør til dømes peike på at Staten ikkje skal drive eit opplysningskontor for kjøtt, den bør ikkje betale folk for å drive med dyretortur, men samstundes bør staten kanskje gjere litt meir for dei 74 000 fattige barna. Eg stiller ikkje til val fordi eg meiner at staten gjer for mykje. På nokre område i samfunnet er det behov for at staten gjer meir. Til dømes for rusavhengige.
– Av de tre andre områdene som dukker opp som sånne smertensbarn for liberalister når det blir snakk om Venstre, er kultur, landbruk, og distriktspolitikk. Det er naturligvis mulig at liberalister går i den samme fellen som Braanen og Hompland gjør; at man ikke ser nyansene, men slår Venstre i hartkorn med KrF, SP og SV. Som jo er strukturkonservative partier på disse politikkområdene.
Ja, det siste er det ingen tvil om. Når det gjelder landbruk- og distriktspolitikk har nok Venstre blitt satt i ein sentrumsbås. Fordi KrF og SP er for høge tollmurar vil folk tru at Venstre og er for. Men det er jo motsett. Her har det skjedd ei utvikling. Venstre er blitt mer liberale. Men vi har aldri vore opptekne av å sende skattepengar til primærnæringane. Når det gjeld fiskeripolitikk er Venstre klart mest liberalt av partia på Stortinget.
I landbrukspolitikken har Venstre bevega seg mykje. Venstre er for subsidier til landbruket, men å snu dei, så ein ikkje grip inn i marknaden. Ein skal ikkje drive så mykje priskontroll, men vri ordningane til å ta vare på verdiar som kulturlandskapet eller biologisk mangfald, som ikkje kan løysast av marknaden åleine. Eg ser at ein del liberalistar nok meiner at dette ikkje er felles verdiar ein bør ta vare på, men for meg som liberalar er dette fellesgode vi bør støtte opp om.
– Det finnes jo mer enn statlige reguleringer av landbruket. F.eks private karteller. Som gjør at lokale produsenter har vanskelig for å få innpass.
Heilt klart. Og her får Venstre diskusjon på landsmøtet. Programkomiteen har valgt å gå eit stykke lenger i liberal retning; landbrukssamvirka må følgje Konkurranselova, som alle andre bedrifter i Noreg. Nortura skal ikkje kunne ha 70% av pølsemarknaden. Eg veit ikkje om andre parti meiner noko slikt, kanskje FrP. Eg veit ikkje.
– Så Venstre kunne gå til valg på at man skal knuse landbrukskartellene?
Ein kunne gå til val på at ein skal ha konkurranse i matsektoren, som i alle andre sektorar. Og at bukken ikkje skal passe havresekken. Tine skal ikkje kunne ha ei rolle som marknadsregulator, samstundes med at dei er største marknadsaktør. Eit anna døme er Jordbruksavtalen; Staten og bøndene sit på eit kontor på vårparten og bestemmer føringar for neste års statsbudsjett. Utan at det er innom parlamentet. Det er udemokratisk. Og ikkje minst planøkonomi.
– La oss ta distriktspolitikken. Det er ikkje eit negativt begrep, for det kjem an på kva ein snakkar om. Eg kjem frå eit distriktsfylke, og det viktigaste er ikkje om Tine har monopol, men samferdsel. Vegar, tunnellar, transport. Vi må erkjenne at Noreg er eit land som heng saman, der alle spelar si rolle. Då kan ikkje alle pengane gå til vegar der det bur mest folk. Det har noko å seie for folk i Oslo at ein får bygd ein veg i distrikta som gjer at ein kan byggje ein vindmøllepark i Sogn og Fjordane.
Bredbånd kan være god kulturpolitikk
– Når det gjelder kulturpolitikken, hva er det som er så liberalt med at naboen kan kreve mine skattepenger for at han skal få lese Nationen eller Vårt Land?
Kulturpolitikk har vore viktig for liberalarar og liberalistar lenge. Alt frå tida ein bygde folkebibliotek. Det har handla om å gjere informasjon og kunnskap tilgjengeleg. Det er eit aktverdig formål. Men kulturpolitikk er mykje rart. Noko av det er forferdeleg rart. Til dømes at ein no skal ha ei boklov, med unnatak frå konkurranselovgjevinga. Nokre svære forlag skal få lov til å avtale fastprisar på bøker, og drive kartellverksemd. Det høyrer ingen plass heime.
– Trenger man biblioteker og bokhandler i hele landet?
Bokhandlar veit eg ikkje om ein treng i heile landet. Bibliotek synest eg er bra at ein har. Om ein skal påleggja kommunane å ha bibliotek, kan ein diskutere. Dei fleste ville nok hatt det uansett, og då bør det vere statlege støtteordningar for det. Det handlar om å gjere kunnskap tilgjengeleg. No er vi i ferd med å gå inn i ei tid der bøker er tilgjengeleg på internett. Men enn så lenge tener bibliotek eit formål. Innkjøpsordninga for bøker, der ein komite i Oslo bestemmer kva som er aktverdig litteratur, fungerer ikkje. Ordninga er ei kjempesubsidiering av forlaga. Og den oppmodar ikkje til kritisk tenking kring kva som er kvalitetslitteratur, og det er ikkje bra. Det bør vere opp til biblioteka sjølve å bestemme kva dei vil ta inn av litteratur.
– Det kan kanskje være vel så god kulturpolitikk å bygge ut gode internettløsninger til alle kanter av landet?
Det kan det. Og det kan vere vel så god kulturpolitikk å jobbe for eit fritt internett. Utan overvaking, og utan å kunne stengje internettsider.
– Hva med subsidiene til meningsbærende aviser?
Det ein bør spørje seg er om den ordninga er eit større problem enn at VG har momsfritak. Det er jo ei indirekte subsidiering av VG. Eg synest at definisjonen av meiningsberande aviser er litt avleggs.
Det kan ha hatt eit formål ein gong, men i dag synest eg det er vanskelig å sjå at det er berettiga. Dei avisene det gjeld, er i stor grad nesten partiavisar. Nokre er ganske uinteressante, som Dagsavisen. Den avisa blir ikkje lese utanfor Oslo. Vårt Land og Klassekampen har større verdi for det offentlege ordskiftet fordi dei representerer ei alternativ røyst.
– Burde ikke de som ønsker disse alternative røstene betale prisen for det?
Ja. Jo. Men det er vanskeleg å svare utan å sjå det i heilskap. Skal ein ha momsfritak? Skal ein ha ein allmennkringkastar? Alle ordningane må sjåast i samanheng.
Civita styrer ikke agendaen
– Hvilken rolle synes du Civita spiller i politikken?
Eg synest Civita spelar ei viktig rolle i det offentlege ordskiftet. Civita er ein meiningsberande tenketank så det held. Dei representerer ei viktig røyst i det offentlige ordskiftet, utan å få noko offentleg støtte i det heile. Dei vågar å tenkje uavhengig av dag til dag-politikken. Dei representerer eit supplement til politikken som partia i mindre grad klarer å levere. Det er befriande å lese bøker, rapportar og delta på frokostmøte som vågar å ta logiske resonnement heilt ut; kva som er rett å gjere, utan å ta omsyn til val.
– Men har partiene da tapt sin rolle i å bringe frem debatt og nye løsninger?
Nei, partia gjer det og. Men det skaper debatt kring veldig dagsaktuelle tema, ting som må gjerast noko med her og no. Ein tenketank løfter langsiktige perspektiv. Noko som ikkje kan stå øvst på agendaen til eit politisk parti. Det blir mykje større debatt av at Ap meiner noko enn at Civita gjer det. Men at Civita tar standpunkt gjer at ein del byrjar å tenke. Civita sår frø som kan byrje å spire om nokre år. Rolla til Civita kan liknast med rolla ungdomspartia har. Dei tar dei prinsipielle resonnementa heilt ut, og ser kva som etterkvart kan bli mainstream.
– Tror du at ungdomspartiene påvirkes mye av de temaene som Civita tar opp? Styrer Civita den politiske agendaen deres?
Nei, Civita styrer ikkje agendaen. Men dei presenterer mange interessante ideologiske perspektiv for ungdom som er i ei politisk utviklingsfase der dei er veldig på leiting etter kva som er gode løysingar. Dessutan gjer Civita det legitimt og attraktivt for politikarar frå ulike parti å kome saman og drøfte ulike spørsmål. Når politikarar elles kjem saman, er det for å forhandle om eitt eller anna og finne eit minste felles multiplum. Og det er aldri målet for å delta på frokostmøte hjå Civita. Målet er tvert imot å utfordre kvarandre for argumenta si skuld.
– Så du er ikke redd for at Civita har en agenda om å gjøre de borgerlige partiene likere hverandre, og opptatt av de samme tingene?
Eg trur Civita har ein agenda om eit meir liberalt Noreg. Så er det slik at det er ein del Høgrefolk i Høgre og i Civita som er opptekne av at dei borgarlege partia ikkje skal krangle så mykje, og at vi skal bli einige om det dei meiner. Og det er eg ikkje med på i det heile. Men Civita har ikkje den agendaen.
– Så det er ikke noe skepsis i Venstre til Civitas rolle og påvirkning?
Nei, eg opplever at folk i Venstre og Unge Venstre synest at Civita er nyttig som eit supplement. Vi er jo Noregs liberale parti, og viss Civita er Noregs liberale tenketank, så passar det jo greit. Så er det ikkje mange Civita-rapportar som ikkje kunne ha vore Venstrepolitikk. Kristin Clemet (leder av Civita, red. anm.) seier jo og at av dei politiske partia er Civita nærast Venstre. Civita kåra jo Venstre til det mest liberale partiet i Dagens Næringsliv før jul. Så det er heilt naturleg at Venstrefolk finn seg godt til rette i Civita. Folk i KrF er nok betydelig meir skeptiske enn folk i Venstre.
Tenker politikk hele tiden
– Har du en yndlingsfilosof?
Eg er ingen idehistorikar. Eg les ganske lite filosofi.
– Det tør du å si?
Ja, det gjer eg. Eg er ingen idehistorikepolitikar. Men eg prøver å dra dei ideologiske resonnementa bak standpunkta mine. Eg les jo litt, då. Av dei klassiske har eg stor sympati for John Stuart Mill si tilnærming. Eg prøver lese ting litt inn i si tid.
– Det er lenge siden Hobhouse var den store guden i Venstre?
Eg trur nok det, ja. Det er ikkje mykje av korkje han eller Rothbard eller Ayn Rand.
– Hvordan er det å være ungdomspartileder i Oslo og samtidig sitte i kommunestyret i hjemkommunen i Sogn og Fjordane?
Det er ein nyttig realitycheck. Det er kvar si verd. Eg går frå ein kvardag som ungdomspolitikar som er ekstremt ideologisk overordna og framtidsretta og til det å sitje i eit kommunestyre. Det har ikkje så mykje å gjere med ideologi. Ein må forholde seg til eit gitt system, og gjere det beste ut av det. Og dei aller fleste vedtaka i eit kommunestyre er einstemmige. Men slik er det og på Stortinget, og det kan nok overraske einkvan. Noreg er eit konsensusdemokrati.
– Når du jobber med politikk på heltid, hva gjør du for å koble av?
Ikkje så mykje. Eg tenkjer politikk heile tida. Å slappe av er å gå ut og drikke øl med vener, eller liggje på sofaen og sjå TV-seriar. Og så har eg byrja å gå på ski. Eg står opp tidleg og går på ski i Marka før jobb. Men å kople heilt av, får eg ikkje til.
– Du er motstander av monarkiet, men du var i Kongens Garde. Hvordan var det?
Det var veldig kjekt. Eg hadde stor glede av førstegongstenesta. Utruleg lærerikt. Dei som brukar argument for verneplikta om kor sunt det er å vere i Forsvaret, har jo heilt rett. Men det er ikkje eit argument for å tvinge folk til å gjere førstegongsteneste. Det skal seiast at då eg var inne til førstegongsteneste var eg ikkje så forferdeleg politisk engasjert. Så eg var ingen uttalt motstandar av monarkiet.
– Vårt Land skrev at ikke siden Tor Mikkel Waras dager har et programutkast vært så gjennomført liberalistisk. Hvordan ser du på den sammenligningen?
No veit ikkje eg så mykje om korleis FrPs partiprogram var under Wara, men eg kjenner jo den politiske lina hans. Eg vil seie at Venstres partiprogram no er det mest gjennomført ideologiske. Og det har eg også sagt til Vårt Land; at det heng saman – i større grad enn det har gjort før. Det er gjennomført verdiliberalt og økonomisk liberalt. Alt er ikkje pragmatisk tilpasning til kva veljarane sannsynlegvis meiner. Det er det mest ideologisk gjennomførte partiprogrammet i landet, som og var min ambisjon då eg gjekk inn i programarbeidet.
– Foran FrP-landsmøtet i 1993, da Wara ledet programkomiteen, skrev en Aftenpostenkommentator at programmet inneholdt «grader av liberalisme som sjelden eller aldri kommuniseres ut til velgerne». Kan man si det samme om Venstre sitt program? Er Venstre flinkere til å kommunisere liberalisme?
Eg trur at ein del som i dag stemmer Høgre fordi dei er for ein fri økonomi, ville blitt overraska – i positiv forstand – om dei las Venstre sitt partiprogram. Venstre er betydelig meir liberal enn sitt rykte. Vi har ikkje dyssa ned noko, men den daglege politiske debatten handlar ikkje om ideologiske saker.
– Hva skal til for at du skal komme på Stortinget?
Då må Venstre vere over sperregrensa, og så må vi gjere eit godt val i Sogn og Fjordane. Begge delar er realistiske. Eg stiller til val fordi eg trur eg kan kome inn. Elles hadde eg ikkje brukt så mykje tid på det. Men sjølv om Sogn og Fjordane er eit godt Venstre-fylke er det ambisiøst å ta mål av seg om å få 15%. Difor må Venstre gjere det bra mange stader. Utjamningsmandat er mest realistisk. Og eg er klar!
Del 1 av intervjuet kan du lese her.
Rotevatn i sosiale medier: Han har egen blogg. Du finner ham på Twitter og Facebook.
